Pedro Antonio Cerviño. Un pontevedrés no Virreinato do Rio da Prata. (1774-1810)

Retrato de Pedro Antonio Cerviño.

Corría o ano de 1774 cando Pedro Antonio Cerviño chega a Bos Aires procedente de Campo Lameiro (Pontevedra). Nacera na parroquia citada o 6 de setembro de 1757, é dicir, tiña 17 anos cando foi acollido na que, dous anos máis tarde, sería a capital do Virreinato do Rio da Prata.

O Virreinato foi fundado polo monarca español Carlos III baseándose nas condicións que reunía Bos Aires: a) gozaba dunha inmellorable situación estratéxica no esteiro do Prata fronte ás ambicións portuguesas na zona, b) quedaba relativamente cerca para defender as Illas Malvinas, que neste momento eran apetecidas polos ingleses e franceses, c) Coincidindo con estas circunstancias o monarca español iniciara un proceso de descentralización do imperio americano coa intención de rexilo mellor, o que implicou esgallar do antigo Virreinato do Perú as rexións dos actuais Estados da Arxentina, Bolivia, Paraguay e Uruguay para configurar a nova unidade política.

Plano de Bos Aires no s. XVIII.

O primeiro virrei foi D. Pedro Ceballos (1776-1778), que expulsa aos portugueses da costa oriental e destrúe a súa colonia de Sacramento. O segundo virrei foi Juan José de Vertiez e Salcedo (1778-1784), que estableceu as intendencias ordenadas polo ministro Gálvez, fundou as aduanas portuarias e impulsou importantes reformas urbanas na capital. Entre 1784 e 1789 ocupou a sé virreinal o marqués de Loreto, que fundou a Audiencia de Bos Aires. Nicolás de Arredondo o sustitúe entre 1789 e 1795 e pón gran empeño na organización do Consulado ou Cámara de Comercio, na expansión urbana da cidade e na mellora da súa salubridade.

Catro virreis gobernaron brevemente entre 1795 e 1804: Pedro Melo de Portugal e Villena, Antonio Olaguer Feliú, Gabriel de Avilés e Joaquín del Pino, que propiciaron unha estabilidade para o seu desenvolvemento económico. En 1804 o marques de Sobremonte faise cargo do virreinato e reforza as defensas do porto, que non foron dabondo para rexeitar en 1806 á escuadra inglesa de Home Popham, que se fai dono da cidade, aínda que nese mesmo ano volve ao poder dos españois. Entre 1807 e 1809 chega ao virreinato Don Santiago de Liniers cando a inestabilidade preindependentista xa se fixera patente en todo o territorio; acontecemento que Liniers non soupo xestionar eficazmente. Baltasar Hidalgo de Cisneros colleu o testigo de Liniers ata 1810, data da Revolución de Maio, que inicia o xurdimento do Estado arxentino.

Pedro Antonio Cerviño foi testemuña e protagonista de todos estes feitos. Participou en expedicións exploratorias, en campañas militares e manifestouse como un intelectual humanista e ilustrado, participou no proceso emancipador que culminou en 1816. Nel Cerviño defendeu a participanción dos crioulos no poder político do novo Estado, pero mantendo as estructuras sociais do virreinato no novo Estado.

Por todas estas razóns a nación arxentina, que este ano 2010 celebra o Bicentenario da Independencia, homenaxea a todas as personalidades que a fixeron posible. Entre elas está Pedro Antonio Cerviño e a que describimos foi a cidade de Bos Aires que el coñeceu.

O cambio climático en España.

Paisaxe recentemente desertizada.

Hoxe, 28 de xullo de 2010, o xornal El País publica unha información na súa sección de sociedade sobre as previsións da Axencia Estatal de Meteoroloxía (Aemet) no referente á evolución das temperaturas para dentro de 60 anos. Estas previsións son de caracter rexional e os seus resultados son alarmantes, sobre todo, dende o punto de vista térmico.

Para definir dunha maneira sinxela o concepto de cambio climático, podemos dicir que se trata da variación do clima da terra partindo dunha perspectiva global, planetaria. Aínda que os cambios climáticos foron frecuentes na historia xeolóxica da terra, hoxe o termo refírese principalmente aos cambios nas variables do clima que se están observando durante a nosa vida, que parecen estar producidos por causas humanas e non naturais, como ocurría no pasado.

Dende a Revolución Industrial a humanidade consumiu masivamente combustibles fósiles. Estes materiais sacados da natureza impulsaron o desenvolvemento industrial debido ao seu alto poder calorífico, pero tamén xeraron a maior contaminación atmosférica, dos solos e das augas, que o planeta nunca antes sufrira.

Unha das consecuencias directas desta contaminación atmosférica é o efecto invernadoiro que, á súa vez, provoca o quecemento global, elemento básico do cambio climático.

Para entender como afectará a España o cambio climático podemos ler a información de El País coa que comenzamos esta entrada.

O conxunto monumental de Santa María de Darbo

A igrexa de Santa María de Darbo non se podería entender, na súa máis pura esencia, se a desligamos da súa contorna natural-paisaxística, da arquitectónica-constructiva ou da cultural-antropolóxica: está enclavada nunha estructura natural coa que manten unha profunda simbiose; os elementos artístico-constructivos que a arrodean dan lugar a un adro que favorece a vida comunal da parroquia; cando este espazo se enche de humanidade para ver a tradicional danza, a comunión entre o home e o medio e entre o pasado e o presente dos tempos, estoupa nun carrusel de cores, músicas e aplausos ancestrais. Por iso, cando se fala de Santa María de Darbo hai que referirse ao conxunto que a arrodea: a natureza, a arte e ao home.

A natureza foi dadivosa co conxunto de Darbo, que está situado na vertente oeste do pequeno Val do mesmo nome, na aba leste dos Montes de Varalonga e do outeiro de Seixo. Dende esta posición domina todo o espazo afundido, que aparece protexido do norte e do nordés polos picos Gatica e Castelo, este último lugar de asentamento do desaparecido Castelo de Darbo; polo leste pechan a depresión dúas serras: ao norte a de Nacente e cara o sur a de Poniente, coroada pola hermida de San Roque. O sur queda aberto ao mar da Ría de Vigo e por el busca fácil saída, debido á inclinación da valgada cara o mar, o Río do Postillón, que nace nos Montes de Varalonga, percorre o val de norte a sur e verte humildemente as súas augas na Enseada de Entremiños. A altitude media das terras do val ronda os 50 m. sobre o nivel do mar, que ao estar protexidas dos ventos do norte, do leste e do suroeste e orientadas cara o sur permiten a xeración dun microclima local, encadrado dentro do clima oceánico húmido con temperaturas medias de 9,7º C en xaneiro e 19,5º C en xullo complementado cunha pluviometría de 1.515 mm., moi favorable para a agricultura e para o desenvolvemento dunha exuberante vexetación. Dende unha perspectiva xeolóxica os materiais predominantes en Darbo son o granito alcalino de dúas micas e os granitos e granodioritas biotíticos, sobre eles, e dende un plantexamento edafolóxico, depositanse limos, arxilas, e gravas cuaternarios procedentes da disgregación e alteración dos granitos anteriores, que rechean a vaguada orixinal xerando solos de certa potencia e que xunto coas variables climáticas, dan lugar a vizosas veigas. A vexetación actual está moi alterada pola acción antrópica, plasmada na introdución de especies de crecemento rápido coma o eucalipto (eucalyptus globulus) ou o piñeiro (radiata e pinaster), que probablemente substituiron a pequenas formacións de perennifolias-estivifolias: carballos e rebolos nos bordes do val coa serra, e de salgueiros, vidueiros e amieiros nas ribeiras do Río do Postillón...

O Pico Garita dende a frondosidade do Val de Darbo (Cangas do Morrazo)

A arte adquire a súa carta de identidade coa serea monumentalidade da igrexa parroquial, a presencia da arquitectónica fonte e a altivez do cruceiro que abre as portas ao espazo sacro.

A construción eclesiástica é unha mostra orixinal do barroco rural galego. Construída durante os séculos XVII e XVIII como sustituta do templo anterior, que probablemente fora románico e do que non se conserva ningún resto despois do incendio durante o cruento ataque dos turcos de 1617. O edificio actual presenta a maioría das características propias do estilo contrarreformista de Trento aínda que cunhas singularidades que a converten nun exemplo especial da época.

Igrexa de Sta. Maria de Darbo. 

A planta é de cruz latina con brazos curtos, circunstancia que case rememora as plantas de salón góticas, se non fora pola presenza dunhos muros de granito grosos e pesados e pola práctica ausencia de vanos, que acentúa a sensación de solidez e fortaleza da fábrica. As liñas rectas das paredes e o corte xeométrico do plano, no que sobresaen os cadrados, rectángulos e círculos, reducen en gran medida a posibilidade de movemento típica da arquitectura barroca, que o crea coa presencia dos trazos quebrados, ondulados e os efectos de claro-oscuro, pero lle transmiten ao deseño unha impresión de armonía , proporcionalidade e equilibrio. O espazo acotado polo plano cúbrese cunha bóveda de medio canón sobre a nave e unha cúpula semicircular sostida con pechinas sobre o transepto.

A fachada presenta unhos ingredientes aparentemente máis barrocos. Está dividida en tres rúas; a central, claramente máis ancha cas laterais, acolle a portada enmarcada por pilastras adosadas de estría morta que soportan un finxido tímpano con duas volutas; enriba da portada sitúase unha escultura da Nosa Señora de Darbo flanqueada por dous vanos polilobulados e todo o conxunto coroase cun frontón semicircular rematado por unha moldura ancha, que lle da profundidade e volume, dúas caracolas laterais e unha cruz central que intensifican o sentido de ascensionalidade do corpo principal; as rúas laterais están delimitadas por dúas pilastras adosadas de fuste liso con moldura acasetonada cada unha, a altura destas é superior ás da portada e sosteñen dous campanarios cubertos por cúpulas cónicas que aportan unha maior estilización á fachada.

Os elementos decorativos a base de curvas, onduladas e quebradas xunto coas solucións arquitectónicas da fachada crean un efecto de luz e sombra e resaltan a intencionalidade ornamental; paralelamente os motivos decorativos e as pautas da súa distribución xunto á estructura do pano da fachada fálannos de reminiscencias lusitanas e indianas.

O home é o outro gran protagonista en Santa María de Darbo; e unha das manifestacións do seu protagonismo no contorno é a danza e contradanza de Darbo, que sintetiza en movemento e ritmo a simbiose entre natureza e arte.

Facerse preguntas sobre as orixes da danza de Darbo é, por unha banda, situarse nun terreo complicado e descoñecido e, pola outra, remontarse á prehistoria da humanidade, que nos recorda con multitude de representacións dancísticas na arte rupestre que esta manifestación artística xa existía nos albores da humanidade e que formaba parte dos seus rituais máxico-relixiosos. A danza mantén a súa vitalidade nas culturas exipcia, mesopotámica, oriental e clásica coas mesmas intencionalidades que na prehistoria.

Na Península Ibérica os pobos prerrománicos, segundo o que nos conta Estrabón, bailaban nas noites de plenilunio arredor do lume a un deus descoñecido. Máis tarde, coa conquista romana, estes pobos asimilarón as danzas licenciosas e frívolas latinas, pero sin esquecer nunca as indíxenas. Poderíase dicir que a influencia romana produciu a primeira regulamentación da danza na Iberia.

Un movemento da danza de Darbo.

Ao mesmo tempo que as danzas de carácter máxico-relixioso desenvolveronse danzas de natureza guerreira e fúnebre, que se utilizaban como preparación para a batalla e como despedida final ao veciño ou ao heroe da comunidade respectivamente.

A cristianización durante o Baixo Imperio contribuíu ao enriquecemento do acervo cutural da danza coa introdución de variantes novas de bailes, pero ao non ser quen os sacerdotes de suprimir as indíxenas permitiron a súa introducción nos templos. Por iso, xa no século VIII ou Alta Idade Media, San Basilio, percibindo a importancia que adquirira a danza nas comunidades sociais, louba a interrelación danza-relixión e admítea como parte das liturxias sagradas.

Na baixa Idade Media constátase unha enorme influencia árabe en case todas as danzas tradicionais da Península. Tanto é así que moitos autores afirman que todas as danzas de cintas ou cordóns teñen esta procedencia, que se mantén durante os séculos XVII e XVIII en todo o territorio peninsular. Desta época proceden as danzas cortesanas, que se bailaban nos castelos, pazos e casas señoriais da nobreza e fidalguía galegas e que o pobo llano trataba de imitar ou ridiculizar, segundo os casos. Estas pezas bailables reciben o nome de farsas e desenvólvense por Castela, León, Cataluña e Galicia. A súa interpretación está baseada no refinamento, na pausa, na galantería e na cerimonia, actitudes que nos recordan a vida pacega e á que non era allea a xurisdición do Morrazo na época moderna.
Estas circunstancias históricas suxiren que non sería moi atrevido imaxinar as raíces da danza de Darbo no contorno socio cultural descrito.

Montañas alpinas

Esta pequena série de diapositivas mostrannos algunhas das características máis destacadas das montañas de "tipo alpino". Formáronse durante a oroxenia alpina, por iso o seu nome, na Era Terciaria e nos períodos Paleóxeno e Neóxeno, que se desenvolveron entre os 6,5 millóns de anos e os 65.000 anos. Trátase de elevacións recentes dentro da historia xeolóxica da terra que, como vedes, se contabiliza en millóns de anos. Pola súa xuventude presentan uns perfíles de aristas case cortantes e cúmios con puntas afiadas, adoptando a pariencia de farallóns soberbios que parecen cortar as nubes e mergullar na sombra os vales. Esta agresividade esta xustificada polo feito de que a erosión aínda non tivo tempo de esmerilar as súas arestas e lles permite mostrar toda a súa grandiosidade e beleza. Activade a presentación e veredes como esta descripción se queda curta.

Na Península Ibérica as cordilleiras máis representativas desta oroxenia son os Pireneos, as Cordilleiras Béticas, a Cordilleira Cantábrica, o Sistema Ibérico, Serra Morena, Sistema Central, Montes de Toledo e Macizo Galaico.

Todas estas montañas, en maior ou menor grado, foron afectadas polo fenómeno do glaciarismo, que contribuíu e contribúe ao desgaste das súas formas.

Nazismo versus racismo

Que o nazismo foi un réxime racista é unha cuestión que hoxe non admite dúbidas. E para mostra un botón: Vexamos este fragmento sacado da obra emblemática de Adolf Hitler: A miña loita, publicada en 1925 e que servíu de base ideolóxica para a montaxe do Estado nacionalsocialista.

Adolf Hitler.

"O Estado non é un fin en si, senón un medio (...) . Nós, os nacionalsocialistas, debemos establecer unha distinción ben marcada entre o Estado, que é o continente, e a raza, que é o contido. O continente non ten razón de ser se non é capaz de conservar e preservar o seu contido. Tamén o fin supremo do Estado racista debe ser asegurar a conservación dos representantes da raza primitiva, creadora da civilización que fai a beleza e o valor dunha humanidade superior (...).

Tendo en conta esto e o cargo público que ocupaba, non é de extrañar a desmesurada preocupación de Heinrich Himmler, xefe da Gestapo e das SS, corpos policiais do réxime hitleriano, por demostrar de xeito esaxeradamente efermizo a súa pureza racial, segundo informa hoxe o diario madrileño El País.

Consecuencia de todo isto foi a febril e aloucada persecución de todas as minorías raciais existentes neste momento en Europa Central: xudeos, negros, xitanos ou homosexuais, estes últimos, ao postre, pouco tiñan que ver coa raza, senón máis ben reencarnaban un prototipo de home que se opuña frontalmente ao deseño humano do nazismo.

Todos estes grupos foron obxecto dunha sistemática persecución: primeiro viñeron os guetos, logo o internamento en campos de concentración e por último a solución final: o exterminio.

Para cumplir o derradeiro obxectivo, os nazis sembraron Europa Central de multitude de campos, nos que os reclusos eran obrigados a traballar ata extenuación, mal alimentados e maltratados ata perder a dignidade humana. Auschwitz, Mauthausen, Buchenwald, Treblinka, entre outros moitos, son nomes imborrables na lista de crimes nazis.

A terra treme no Cono Sur

O sábado, día 27 a terra moveuse con violencia no longo país andino de Chile, producindo moitos danos materiais e humanos; as víctimas poden acadar o número de 1500, segundo cálculos do goberno chileno. A terra segue tremendo ata agora con réplicas de 6,5º na escala de Richter, o que nos indica a enorme potencia do sismo principal, que chegou á unha intensidade de 8,8º na escala anterior, é dicir unha escala de potencia acadada só en catro ou cinco veces anteriores. pódese afirmar que é un dos terremotos máis fortes nunca rexistrados.

Edificio colapsado por unha fractura sísmica en Chile no 2010.

¿A que se debe semellante violencia? O longo país andino está situado sobre unha faia entre a placa de Nazca e a de América do Sur, dúas placas tectónicas xigantescas. Entre elas atópase a faia (fractura entre as dúas placas) que é o punto de fricción, choque ou subducción. Estes movementos son os que producen os terribles sismos e tantos destrozos materiais e humanos.
Dende opunto de vista xeomorfolóxico, o movemento das placas xerado pola deriva continental ou a tectónica de placas contribúe á modelación contínua da superficie terrestre, creando cordilleiras, fosas, mesetas... Se non fora por esta dinámica a superficie tendería a ser chá por mor do efecto da erosión, pero a tectónica fai que o traballo dos procesos erosivos sexa interminable.
A Cordilleira dos Andes é un producto do choque destas placas sudamericanas e grazas a elas as montañas andinas siguen medrando e a superficie da terra rexuvenecéndose.

De novo, Tutankamon

Máscara funeraria e reconstrucción idealizada da cara de Tutankamon.

Desde que se descubrira a súa tumba, Tutankamon foi obxecto de referencias. Sobre todo no mundo da historia pseudocientífica e no ambito da literatura tinguida con certo velo de misterio e suspense. Naturalmente, non podemos negar o seu interese dentro dos estudios da exiptoloxía académica universal.
Nos últimos tempos, importantes estudios executados por arqueólogos exipcios do Museo do Cairo e publicados pola prensa internacional, semellan botar luz sobre a figura do controvertido faraón que morreu á idade de 19 anos. Estes estudios baséanse na análise dos restos atopados nas tumbas, que someténdoos ás probas do ADN, deron como resultado o establecemento da súa familia máis proxima e a negación de moitos aspectos da súa vida e morte, que xa estaban case aceptados pola investigación histórica.
Tutankamon, pertencente á dinastia XVIII, tivo moitos problemas de saúde, de feito morreu por causa deles. A súa vida discorreu entre 1346 e 1337 a. C. Á idade de nove anos subiu ao trono co nome de Tutankamon, que quere dicir imaxe vivinte de Atón. Coñécese pouco do seu reinado ata agora; parece que fixo unha expedición a Siria e promoveu varias fundacións en Nubia. Faleceu aos 19 anos e críase que fora asasinado.